Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) to program składający się z 49 reform i 117 powiązanych z nimi kamieni milowych oraz 54 inwestycji i 165 powiązanych z nimi wskaźników.
Ich realizacja ma na celu odbudowę gospodarki oraz minimalizowanie szoku po kryzysie wywołanym pandemią COVID-19. KPO jest powiązane z Semestrem Europejskim i realizuje zalecenia Rady UE dla PL (CSR) oraz Krajowy Program Reform. Do KPO mogą być włączone reformy i inwestycje, które rozpoczęły się po 1 lutego 2020 r., jednak ich realizacja musi się zakończyć do 31 sierpnia 2026 r.
Budżet KPO to 23,857 mld euro w części dotacyjnej i 11,507 euro w części pożyczkowej. Zgodnie z celami UE nacisk położony został na kwestie klimatyczne i cyfrowe - 42,7% wartości KPO ma realizować cele klimatyczne, natomiast na transformację cyfrową przeznaczonych zostanie 20,85% środków KPO.
Podstawą rozliczania się z KE i przekazywania środków (w cyklu co pół roku) jest realizacja reform i powiązanych z nimi kamieni milowych oraz inwestycji i powiązanych z nimi wskaźników – rozlicza się faktycznie osiągnięte efekty.
By móc skorzystać ze środków z europejskiego Funduszu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Recovery and Resilience Facility – RRF) Polska musi podpisać umowy z KE: na część grantową oraz umowę finansową na część pożyczkową, której spłata zakończy się nie później niż po 30 latach.
KPO składa się z sześciu komponentów, w tym 5 tematycznych:
- A. Odporność i konkurencyjność gospodarki,
- B. Zielona energia i zmniejszenie energochłonności,
- C. Transformacja cyfrowa,
- D. Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia,
- E. Zielona, inteligentna mobilność
i jednego instytucjonalnego:
- F. Poprawa jakości instytucji i warunków realizacji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.
Wsparcie w ramach KPO koncentruje się na interwencjach, które przyczyniać się będą do pobudzenia gospodarki, inwestycji, wzrostu gospodarczego oraz zatrudnienia. Realizowane będą działania skierowane do przedsiębiorców, instytucji publicznych oraz innych podmiotów społeczno-gospodarczych. W każdym komponencie znajdą się także działania na rzecz spójności terytorialnej – w zależności od zidentyfikowanych problemów – adresowane do obszarów wiejskich, miast, czy też obszarów szczególnie doświadczonych skutkami pandemii, gdzie występuje kumulacja problemów społeczno-gospodarczych.
Zakres komponentów
A - Odporność i konkurencyjność gospodarki
- Inwestycje w przedsiębiorstwa, w tym w obszarze turystyki i kultury;
- Wsparcie nowych technologii, w tym środowiskowych (GOZ, Przemysł 4.0);
- Duże projekty innowacyjne;
- Nowoczesne kształtowanie i rynek pracy dla gospodarki.
Przedsiębiorczość, innowacyjność, kadry – tak w skrócie można opisać ten najbardziej obszerny i różnorodny tematycznie komponent. Obejmuje zarówno działania w kierunku unowocześnienia procesów produkcji, lepszej edukacji i przygotowania kadr, rynku pracy, zapewnienia opieki nad dziećmi i osobami starszymi. Planowane są też przedsięwzięcia w obszarze kultury. Efektem planowanych reform i inwestycji będą m.in. nowoczesne przedsiębiorstwa stosujące zielone technologie, wysokiej jakości miejsca pracy, oszczędności energetyczne, więcej miejsc opieki w żłobkach i przedszkolach.
Przykładowe obszary i odbiorcy wsparcia:
| Przykładowe obszary | Odbiorcy wsparcia |
|---|---|
| Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne – 200 mln euro | mieszkańcy kraju, a w szczególności władze samorządowe odpowiedzialne za planowanie przestrzenne i strategiczne oraz planiści i urbaniści zajmujący się sporządzaniem dokumentów strategicznych |
| Przyśpieszenie procesów robotyzacji, cyfryzacji i innowacji – 450 mln euro | duże przedsiębiorstwa oraz ich pracownicy |
| Stworzenie warunków do przejścia na model gospodarki o biegu zamkniętym (GOZ) – 162 mln euro | przedsiębiorcy (w tym MŚP), instytuty i organizacje badawcze oraz administracja publiczna |
| Wzmocnienie mechanizmów współpracy pomiędzy sektorem nauki oraz przemysłem – 490 mln euro | organizacje, badacze, przedsiębiorcy, naukowcy, instytucje otoczenia biznesu, społeczeństwo, podmioty AKIS, w tym m.in. jednostki podległe lub nadzorowane przez MRIRW oraz spółki z udziałem Skarbu Państwa |
| Kadry dla nowoczesnej gospodarki – poprawa dopasowania umiejętności i kwalifikacji do wymogów rynku pracy w związku z wdrażaniem nowych technologii w gospodarce oraz zieloną i cyfrową transformacją – 400 mln euro | organizacje i stowarzyszenia pracodawców, ośrodki badawczo-rozwojowe, administracja rządowa i samorządowa, szkoły i placówki prowadzące kształcenie zawodowe, uczelnie, pracodawcy, pracownicy, uczniowie i ich rodzice, studenci i inne osoby dorosłe zainteresowane nabywaniem lub uzupełnianiem umiejętności i kwalifikacji lub przekwalifikowaniem się |
| Poprawa sytuacji rodziców na rynku pracy poprzez zwiększenie dostępu do opieki nad dziećmi do lat 3 – 381 mln euro | skorzystają dzieci do ukończenia 3. roku życia (lub 4. roku życia, w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym), w tym dzieci z niepełnosprawnościami lub wymagające szczególnej opieki, rodzice oraz opiekunowie |
| Uelastycznienie form zatrudnienia, w tym wprowadzenie pracy zdalnej – 44 mln euro | mikro (bez samozatrudnionych), małe i średnie przedsiębiorstwa oraz organizacje pozarządowe |
Planowane główne efekty i inwestycje:
- 5000 przedsiębiorstw z sektorów kultury, turystyki, gastronomii zmodernizuje działalność biznesową
- 4200 ha terenów inwestycyjnych zostanie uzbrojonych
- 1700 urzędników samorządowych podniesie wiedzę w zakresie planowania przestrzennego
- 800 małych i średnich przedsiębiorstw przetwórstwa rolno-spożywczego i rybackiego zmodernizuje swoją infrastrukturę i wyposażenie
- 72 centra dystrybucji i magazynowania oraz rynki hurtowe (w tym spółdzielnie) zostaną utworzone w celu skrócenia łańcucha dostaw żywności
- 120 branżowych centrów umiejętności zostanie utworzonych do przeszklenia 24 000 osób
- 1 000 podmitów ekonomii społecznej wzmocni działalność
- 3000 firm dostanie doradztwo w zakresie digitalizacji oraz wsparcie w zakupie oprogramowania potrzebnego do komunikacji z klientami
- 50 organizacji charytatywnych w sektorze spożywczym zbuduje i/lub zaadaptuje budynki do przechowywania, przygotowywania i dystrybucji żywności oraz zakupi środki transportu
- 47 500 miejsc opieki dla dzieci do lat 3. powstanie w żłobkach i klubach dziecięcych
B - Zielona energia i zmniejszenie energochłonności
- Czyste powietrze;
- OZE, w tym morska energetyka wiatrowa;
- Inteligentna sieć energetyczna;
- Technologie wodorowe;
- Zielone i odporne miasta.
Ogromne wsparcie w ramach KPO skierowane będzie na transformację w kierunku zielonej gospodarki. Komponent B obejmuje przede wszystkim działania z obszaru energetyki takie jak: wymiana źródeł ogrzewania na bardziej ekologiczne, wsparcie dla OZE, rozwój technologii wodorowych. Do zazieleniania gospodarki przyczynią się również inwestycje w dużych przedsiębiorstwach mogące przynieść znaczny efekt dla poprawy efektywności energetycznej i ograniczenia negatywnego wpływu przemysłu na środowisko. Planowane są również interwencje w zakresie zaopatrzenia w wodę, kanalizacji i oczyszczania ścieków na obszarach poza aglomeracjami, a także działania na rzecz wielkoobszarowych terenów zdegradowanych oraz zazieleniania miast (średnich i małych).
Przykładowe obszary i odbiorcy wsparcia:
| Przykładowe obszary | Odbiorcy wsparcia |
|---|---|
| Czyste powietrze i efektywność energetyczna – 3 858 mln euro | Spółki kapitałowe wytwarzające energię cieplną na cele komunalno-bytowe oraz właściciele lub zarządcy budynków (w tym JST) |
| Poprawa warunków dla rozwoju odnawialnych źródeł energii - 834 mln euro | Użytkownicy krajowego systemu elektroenergetycznego, podmioty mające zamiar powołać społeczności energetyczne, wytwórcy energii elektrycznej z morskich farm wiatrowych, producenci elementów do budowy morskich farm wiatrowych, zarządy porrtów morskich, operatorzy terminali, administracja morska |
| Poprawa warunków dla rozwoju technologii wodorowych oraz innych gazów zdekarbonizowanych – 800 mln euro | Przedsiębiorcy, JST, instytucje badawcze, firmy paliwowe, zarządcy dróg oraz inne podmioty zainteresowane wykorzystaniem technologii wodorowych |
| Wsparcie zrównoważonej gospodarki wodno-ściekowej na terenach wiejskich – 204 mln euro | JST(jako odbiorcy wsparcia), mieszkańcy obszarów wiejskich oraz przedsiębiorstwa (jako wykonawcy) |
| Ułatwienie realizacji obowiązku oszczędzania energii przez przedsiębiorstwa energetyczne – 300 mln euro | Duże przedsiębiorstwa oraz podmioty zobowiązane do oszczędności energii |
| Wsparcie inwestycji morskich farm wiatrowych – 3 250 mln euro | Przedsiębiorstwa (wytwórcy energii elektrycznej z morskich farm wiatrowych, producenci elementów, operator systemu przesyłowego oraz użytkownicy krajowego systemu elektroenergetycznego) |
| Inwestycje w zwiększanie potencjału zrównoważonej gospodarki wodnej na obszarach wiejskich - 667 mln euro |
Mieszkańcy obszarów wiejskich, podmioty spoza administracji publicznej (w tym społeczne, gospodarcze i organizacje pozarządowe) |
| Kompleksowa zielona transformacja miast - 2 800 mln euro |
JST (miasta i obszary funkcjonalne), przedsiębiorcy, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe, podmioty z udziałem JST posiadające osobowość prawną, mieszkańcy, podmioty spoza administracji publicznej (m.in. organizacje społeczne, pozarządowe, gospodarcze) |
| Budowa mieszkań przeznaczonych dla gospodarstw domowych o niskich i umiarkowanych dochodach z uwzględnieniem efektywności energetycznej - 755 mln euro |
Samorządy, społeczne inicjatywy mieszkaniowe (SIM), towarzystwa budownictwa społecznego (TBS) |
Planowane główne efekty i inwestycje:
- 791 200 źródeł ciepła zostanie wymienionych w budynkach jednorodzinnych
- 332 budynki placówek oświatowych zostaną zmodernizowane energetycznie
- 320 km sieci elektroenergetycznej zostanie zmodernizowane lub wybudowane
- 33 900 nowych przyłączy zostanie utworzonych w zakresie infrastruktury wodociągowej
- budowa morskich farm wiatrowych o mocy 1 500 MW
- 12 355 nowych mieszkań zostanie wybudowanych (w budynkach energooszczędnych) dla gospodarstw domowych o niskich i średnich dochodach
- 70 039 domów jednorodzinnych i mieszkań zostanie poddanych termomodernizacji
- 2 500 000 hektarów gruntów rolnych i leśnych skorzysta z ulepszonej retencji wody
C - Transformacja cyfrowa
- Szybki Internet;
- E-usługi;
- Infrastruktura cyfrowa dla szkół;
- Cyberbezpieczeństwo.
Transformacja cyfrowa to kolejny obszar, który będzie finansowany z KPO. Z jednej strony działania będą koncentrować się na eliminacji przeszkód prawnych, administracyjnych i organizacyjnych utrudniających inwestycje w zakresie dostępu do szybkiego Internetu oraz wykorzystania e-usług. Z drugiej zaś – wdrażane będą realne inwestycje w rozwiązania IT. Umożliwi to przyspieszenie realizacji inwestycji na obszarach tzw. białych plam, związanych z upowszechnianiem dostępu do usług bezprzewodowych o wysokiej jakości, inwestycje zwiększające popyt na rozwiązania cyfrowe w sferze publicznej i w społeczeństwie. Cyfrowy komponent KPO będzie również ważnym krokiem w kierunku wzmocnienia instytucjonalnej odporności polskiej gospodarki (w skali całego KPO 22,4% wartości stanowią projekty sprzyjające tzw. cyfrowej transformacji gospodarki), również od strony operacyjnej - cyberbezpieczeństwo. Poprzez likwidację barier spowalniających procesy inwestycyjne w zakresie telekomunikacji zwiększy się dostęp do nowoczesnej łączności przewodowej i bezprzewodowej w skali całej gospodarki. W procesie digitalizacji szczególną uwagą objęty zostanie sektor oświaty poprzez doposażenie szkół w sprzęt multimedialny oraz rozwiązania ICT w edukacji.
Przykładowe obszary i odbiorcy wsparcia:
| Przykładowe obszary | Odbiorcy wsparcia |
|---|---|
| Zapewnienie powszechnego dostępu do szybkiego Internetu – rozwój infrastruktury sieciowej – 1 200 mln euro | Przedsiębiorstwa telekomunikacyjne, JST, uczelnie wyższe oraz gospodarstwa domowe |
| Zwiększenie cyberbezpieczeństwa systemów informacyjnych, wzmocnienie infrastruktury przetwarzania danych – 443 mln euro | Administracja publiczna, operatorzy usług kluczowych, dostawcy usług cyfrowych, przedsiębiorstwa oraz służby mundurowe |
| Podstawy cyfryzacji i systemu oświaty i wychowania – 700 mln euro | Organy prowadzące przedszkola, szkoły i placówki oświatowe oraz komisje egzaminacyjne |
| E-usługi publiczne, rozwiązania IT usprawniające funkcjonowanie administracji i sektorów gospodarki oraz technologie przełomowe w sektorze publicznym, gospodarce i społeczeństwie - 420 mln euro | Jednostki administracji publicznej, w tym JST, jednostki centralnej administracji rządowej, jednostki rządowej administracji zespolonej, inne instytucje realizujące zadania pubiczne, uczelnie, inwestorzy, przedsiębiorstwa, organizacje społeczne, klienci KAS i jej pracownicy, rolnicy, społeczeństwo jako odbiorcy końcowi |
| Wyrównanie poziomu wyposażenia szkół w przenośne urządzenia - 550 mln euro | Uczniowie i nauczyciele szkół podstawowych i ponadpodstawowych, w tym szkół prowadzących kształcenie zawodowe |
Planowane główne efekty i inwestycje:
- 931 000 gospodarstw domowych na białych obszarach NGA zostanie objętych szerokopasmowym dostępem do Internetu o przepustowości co najmniej 100 Mb/s,
- 1 200 000 przenośnych komputerów z niezbędnym oprogramowaniem zostanie dostarczonych do szkół do użytku nauczycieli i uczniów
- 380 000 osób przeszkolonych w zakresie kompetencji cyfrowych
- 65 nowoczesnych e-usług publicznych zostanie zapewnionych
- 7 regionalnych centrów cyberbezpieczeństwa (RegioSOC) i 7 sektorowych zespołów reagowania na incydenty bezpieczeństwa komputerowego (CSIRT) zostanie utworzonych
- 4 200 stacji bazowych, dostarczających usługi 5G lub usługi 4G o podwyższonej wydajności, zostanie wdrożonych na obszarach wiejskich
- w 50 miastach zostaną wybudowane instalacje do ciągłego monitorowania emisji pól elektromagnetycznych
- 100 000 sal lekcyjnych zostanie wyposażonych w połączenia LAN, z dostępem do Internetu przekraczającym minimalne standardy 100Mb/s i wyposażonych w urządzenia do zdalnej nauki
- 16 000 szkół i innych instytucji edukacyjnych wyposażonych w laboratoria sztucznej inteligencji (AI) oraz laboratoria naukowe, technologiczne, inżynieryjne i matematyczne (STEM)
D - Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia
- Infrastruktura podmiotów leczniczych;
- Kadra medyczna;
- E-zdrowie;
- Sektor farmaceutyczny.
Sektor zdrowia wyjątkowo mocno odczuł skutki pandemii COVID-19. Dlatego też potrzebne są nowe rozwiązania m.in. w zakresie reorganizacji działalności podmiotów leczniczych, wprowadzenia nowej struktury organizacyjnej i nowych modeli zarządzania opieką nad pacjentem. Konieczne jest także wsparcie infrastrukturalne np. w zakresie modernizacji wyposażenia podmiotów leczniczych. W tym sektorze również potrzebne są kadry, dlatego planowane są rozwiązania prawne, jak również inwestycje np. w rozbudowę zaplecza dydaktycznego uczelni medycznych, które umożliwią przyjmowanie większej liczby studentów na kierunki medyczne. Pandemia COVID19 wyraźnie pokazała, że konieczne jest stworzenie warunków dla rozwoju przemysłu farmaceutycznego, dlatego też działania w ramach KPO będą wspierać odbudowę potencjału polskiego przemysłu farmaceutycznego.
Przykładowe obszary i odbiorcy wsparcia:
| Przykładowe obszary | Odbiorcy wsparcia |
|---|---|
| Zwiększenie efektywności, dostępności i jakości świadczeń zdrowotnych – 3 119 mln euro | Centra opieki wysokospecjalistycznej i inne podmioty lecznicze, podmioty lecznicze o subregionalnym zasięgu oddziaływania, w tym szpitale powiatowe, personel medyczny oraz pacjenci |
| Stworzenie odpowiednich warunków dla zwiększenia liczebności kadry medycznej – 700 mln euro | Uczelnie medyczne (publiczne i niepubliczne) kształcące na kierunkach pielęgniarstwo, położnictwo i ratownictwo medyczne oraz studenci kierunków medycznych |
| Stworzenie sprzyjających warunków do rozwoju sektora leków i wyrobów medycznych – 300 mln euro | Przedsiębiorcy z branży farmaceutycznej oraz pacjenci |
Planowane główne efekty i inwestycje:
- 300 szpitali otrzyma nowy sprzęt
- 280 szpitali będzie mieć poprawioną infrastrukturę
- 212 obiektów dydaktycznych z zakresu nauk medycznych otrzyma wsparcie na remont, modernizację lub doposażenie np. sal wykładowych, bibliotek lub domów studenckich
- 80 projektów badawczych dla jednostek naukowych i przedsiębiorców z sektora biomedycznego otrzyma wsparcie finansowe
- 25 400 studentów z zakresu nauk medycznych otrzyma wsparcie finansowe lub mentorskie
E - Zielona, inteligentna mobilność
- Zeroemisyjny transport;
- Linie kolejowe i tabor;
- Bezpieczeństwo i cyfryzacja transportu.
Zeroemisyjny transport publiczny i punkty ładowania, to szansa na lepsze i czystsze powietrze. Transport, obok sektora komunalno-bytowego, jest jednym z największych emitentów zanieczyszczeń do atmosfery. Aby ograniczyć emisję zanieczyszczeń powietrza i gazów cieplarnianych z transportu oraz zwiększyć udział paliw alternatywnych niezbędne jest wprowadzenie szerokiego wachlarza uregulowań prawnych, które będą miały istotne znaczenie dla wdrażania nisko- i zero-emisyjnych rozwiązań w transporcie publicznym i nie tylko publicznym. Planowane są inwestycje w linie i nowoczesny niskoemisyjny tabor kolejowy oraz zwiększające bezpieczeństwo na drogach i wdrożenie rozwiązań cyfrowych.
Przykładowe obszary i odbiorcy wsparcia:
| Przykładowe obszary | Odbiorcy wsparcia |
|---|---|
| Wzrost wykorzystania transportu przyjaznego dla środowiska – 2 245 mln euro | JST, producenci i użytkownicy pojazdów zeroemisyjnych, deweloperzy projektów infrastrukturalnych i taborowych oraz lokalni interesariusze |
| Zwiększenie konkurencyjności sektora kolejowego – 3 532 mln euro | Użytkownicy infrastruktury kolejowej, w tym przewoźnicy pasażerscy na szczeblu krajowym i regionalnym, towarowi oraz podmioty gospodarcze świadczące usługi związane z transportem intermodalnym |
| Zwiększenie bezpieczeństwa transportu – 1 041 mln euro | Zarządcy dróg, służb kontrolnych, użytkownicy infrastruktury drogowej, zarządcy infrastruktury oraz użytkownicy dróg i korzystający z infrastruktury kolejowej |
Planowane główne efekty i inwestycje:
- 1738 zero i niskoemisyjnych autobusów dla transportu miejskiego i pozamiejskiego zostanie kupionych
- 478 km linii kolejowych zostanie zmodernizowanych
- 183 sztuk taboru dla regionalnych i dalekobieżnych przewozów kolejowych zostanie kupionych
- 90 km obwodnic zostanie zbudowanych
- 110 tramwajów zostanie kupionych
- 305 miejsc niebezpiecznych (czarnych punktów) zostanie zmodernizowanych
F - Poprawa jakości instytucji i warunków realizacji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności
Działania zaplanowane w ramach tego Komponentu przyczynią się do realizacji zalecenia Rady UE w sprawie udoskonalenia otoczenia regulacyjnego, w szczególności poprzez zwiększenie roli konsultacji społecznych i konsultacji publicznych w procesie kształtowania polityki oraz poprawę klimatu inwestycyjnego, w szczególności poprzez ochronę niezależności sądownictwa.
Celem reformy zaplanowanej w ramach Komponentu F jest podniesienie jakości stanowionego prawa oraz poprawa dostępności do prawa dla wszystkich zainteresowanych podmiotów. Jej kluczowym rezultatem będzie usprawnienie procesu programowania działań publicznych, aby podejmowane decyzje dotyczące kształtu danej polityki zapadały przy jak najszerszym zaangażowaniu interesariuszy i we współpracy z nimi, w szczególności poprzez usprawnienie procesu konsultacji oraz innych form zaangażowania obywateli w rządzenie.
Ważnym działaniem będzie włączenie partnerów społecznych, gospodarczych i organizacji pozarządowych w proces monitorowania realizacji reform i inwestycji w ramach utworzonego Komitetu Monitorującego KPO oraz jego podkomitetów.
Ważną częścią komponentu F będzie uregulowanie zakresu zmian w systemie sądownictwa, tj. wzmocnienie niezależności i bezstronności sądów w ramach planowanej reformie sadownictwa.
Planowana w ramach komponentu reforma obejmuje również utworzenie systemu informatycznego, w celu gromadzenia danych związanych z adrażaniem inwestycji i reform w ramach KPO zgodnie z art. 22 ust. 2 lit. d) rozporządzenia (UE) nr 2021/241.
- Prezentacja dot. KPO (PPTX 49 MB)
- Opis prezentacji dot. KPO (DOCX 40 KB)