Kto za co odpowiada?
Rozdzielenie 82,5 mld euro z Funduszy Europejskich to potężne zadanie organizacyjne. Aby ten proces przebiegał sprawnie, powstał system instytucji zajmujących się przyznawaniem dotacji i sprawdzaniem prawidłowości wydawania pieniędzy.
Kto koordynuje?
Za wdrażanie Funduszy Europejskich w Polsce odpowiada Minister Funduszy i Polityki Regionalnej. To jego zadaniem jest koordynowanie realizacji założeń wynikających z najważniejszego dokumentu opisującego, jak i na co w latach 2014-20 będą przeznaczone Fundusze Europejskie – Umowy Partnerstwa.
Komitet do spraw Umowy Partnerstwa
Komitet jest podmiotem pomocniczym ministra, który koordynuje działania realizowane przez wszystkie instytucje zajmujące się rozdzielaniem środków Unii Europejskiej oraz dba o to, żeby wdrażanie Funduszy Europejskich w Polsce wypełniało cele założone dla unijnej polityki spójności. W skład komitetu wchodzą przedstawiciele wszystkich instytucji zarządzających programami oraz Ministra Finansów, partnerzy społeczni i gospodarczy, a także przedstawiciele samorządów.
Chcesz się dowiedzieć więcej, przejdź do strony o Komitecie do spraw Umowy Partnerstwa.
Instytucje zarządzające
Odpowiedzialność w zakresie rozdzielania i kontrolowania funduszy jest podzielona pomiędzy wiele instytucji.
Instytucje zarządzające wyznaczono dla każdego z programów. Odpowiadają one za przygotowanie programów oraz zarządzanie nimi. Instytucją zarządzającą dla programów krajowych i programów współpracy terytorialnej jest Minister Funduszy i Polityki Regionalnej. Natomiast dla każdego z programów regionalnych – zarząd województwa.
Instytucje zarządzające ustalają szczegółowe zasady działania programu, a w szczególności:
- dbają o to, by projekty były właściwie realizowane z odpowiedniego funduszu,
- przygotowują procedury i kryteria wyboru projektów, a także sprawdzają czy dofinansowane projekty spełniają postawione przed nimi wymagania, a deklarowane przez beneficjentów wydatki zostały właściwie zrealizowane i zapłacone,
- oceniają i monitorują postępy w realizacji programu,
- certyfikują poniesione przez beneficjentów wydatki tzn. potwierdzają przed Komisją Europejską ich prawidłowość i zgodność z prawem krajowym i unijnym,
- wspierają i organizują prace komitetu monitorującego program.
Instytucje zarządzające odpowiadają za realizację całego programu, w tym sprawdzenie wszystkich projektów z niego realizowanych. Jednak swoje zadania często przekazują innymi instytucjom tzw. instytucjom pośredniczącym.
Instytucje pośredniczące
Instytucja zarządzająca programem może przekazać część swoich kompetencji innej instytucji tzw. instytucji pośredniczącej. Zazwyczaj są to podmioty specjalizujące się w dziedzinach finansowanych ze środków tego programu. I tak np. dla Programu Infrastruktura i Środowisko w zakresie funduszy przeznaczonych na ochronę środowiska instytucją pośredniczącą jest Ministerstwo Środowiska.
Część swoich zadań instytucje pośredniczące mogą przekazać instytucjom wdrażającym.
Instytucje wdrażające
Tak, jak instytucja zarządzająca może przekazać część uprawnień instytucji pośredniczącej, tak instytucja pośrednicząca może przekazać uprawnienia innej instytucji. Nazywa się ją instytucją wdrażającą.
Instytucje wdrażające to instytucje często najbliżej współpracujące z beneficjentami, przyjmujące wnioski o dofinansowanie i podpisujące umowy na realizację projektów.
Instytucja Audytowa
Aby zapewnić, że wszystkie czynności, związane z dzieleniem Funduszy Europejskich, prowadzone są w Polsce zgodnie z prawem i procedurami powołana została instytucja audytowa. Odpowiada ona za prowadzenie audytów funkcjonowania całego systemu zarządzania i kontroli realizacji środków unijnych. Instytucją audytową jest Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, który wykonuje swoje zadania przy udziale Ministerstwa Finansów oraz urzędów kontroli skarbowych w 16 województwach.
Komitety Monitorujące
Dla każdego programu powoływany jest komitet monitorujący. Zadaniem takiego komitetu jest przede wszystkim:
- systematyczne sprawdzanie postępu w realizacji programu,
- analizowanie spraw, które mogą mieć wpływ na wykonanie celów wyznaczonych w programie,
- konsultowanie i akceptowanie zmian w programie,
- przyjmowanie kryteriów oceny projektów.
W skład komitetu monitorującego powoływanego dla każdego programu wchodzą przedstawiciele rządu, samorządów oraz partnerów społecznych i gospodarczych.
Kontrola wydatków i rozliczanie projektów
Wszystkie wydatki ponoszone w ramach Funduszy Europejskich muszą być certyfikowane. Polega to na sprawdzeniu, czy dokumenty finansowe są rzetelne, oparte na wiarygodnych dokumentach i zgodne z przepisami prawa.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w wydawaniu Funduszy Europejskich, pieniądze otrzymane z dofinansowania muszą zostać zwrócone.
W celu usprawnienia realizacji programów, a także prowadzenia działań kontrolnych i audytowych powstaje Centralny system teleinformatyczny.
W tym systemie znajdą się informacje o:
- programach,
- cyklu życia projektów,
- procesie certyfikacji.
Ponadto poprzez system informatyczny wszyscy beneficjenci będą mogli rozliczyć swoje projekty.
Chcesz się dowiedzieć więcej, przejdź do strony poświęconej Centralnemu systemowi teleinformatycznemu.
Ewaluacja i badania
Ewaluacja to proces oceny efektów realizacji programów i projektów finansowanych z Funduszy Europejskich. Ewaluacja pozwala na zbadanie ich jakości i skuteczności. Zwykle prowadzona jest poprzez badania ewaluacyjne, zlecane przez instytucje uczestniczące we wdrażaniu funduszy. Celem ewaluacji jest poprawienie procesu, tj. skorygowanie wdrażania środków unijnych jeszcze w trakcie, aby w jak największym stopniu umożliwić osiągnięcie założonych celów, lub ocena, na ile program lub projekt były skuteczne i efektywne, gdy już się zakończyły.
Więcej informacji na temat ewaluacji oraz wyniki badań możesz znaleźć na stronie www.ewaluacja.gov.pl.
System wytycznych
Podstawy prawne dla wydatkowania Funduszy Europejskich znajdują się w rozporządzeniach unijnych oraz ustawie o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-20. Ponieważ obowiązki w zakresie realizacji poszczególnych programów są przekazywane różnym instytucjom, konieczne jest zapewnienie jednolitego sposobu działania.
Dlatego też Minister Funduszy i Polityki Regionalnej wydaje wytyczne, które obowiązują wszystkie instytucje odpowiedzialne za wdrażanie programów. Te wytyczne nazywa się wytycznymi horyzontalnymi.
Wytyczne horyzontalne mogą dotyczyć różnych kwestii np.:
- sposobu wyboru projektów,
- kwalifikowalności wydatków,
- kontroli,
- ewaluacji programów,
- informacji i promocji.
Wytyczne horyzontalne mogą być uszczegółowione i dopasowane do specyfiki poszczególnych programów poprzez wytyczne programowe.