Temat dostaw gazu i bezpieczeństwa energetycznego jest jednym z kluczowych dla każdego kraju – zwłaszcza w obliczu kryzysu wywołanego napaścią Rosji na Ukrainę. Sytuacja wymaga zdecydowanych działań, często wykraczających poza granice pojedynczych państw. Na szczęście w krajach Unii Europejskiej temat ten nie jest nowy, a inwestycje w energetykę od lat wspierają Fundusze Europejskie.
W Polsce najwięcej inwestycji wspiera Program Infrastruktura i Środowisko. To między innymi tak ważne projekty, jak rozbudowa Terminalu LNG w Świnoujściu czy budowa gazociągów będących elementami korytarza gazowego Północ-Południe, który połączy Terminal wŚwinoujściu oraz Gazociąg Bałtycki (Baltic Pipe) z terminalem LNG w Chorwacji. Te inwestycje mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia nam dostaw gazu na bezpiecznym poziomie. Inicjatywą wartą uwagi jest również plan REPowerEU, będący odpowiedzią Komisji Europejskiej zarówno na zakłócenia na światowym rynku energii spowodowane inwazją Rosji na Ukrainę, ale też na kryzys klimatyczny. Warto przyjrzeć się bliżej tym zagadnieniom, bo to dzięki dotacjom i programom Funduszy Europejskich Polska może jeszcze skuteczniej dbać o swoje bezpieczeństwo energetyczne.
Kilka słów o gazie
Żeby lepiej zrozumieć poniższy tekst, poznajmy podstawowe pojęcia. LNG (Liquefied Natural Gas) to gaz ziemny, który w procesie skraplania (temperatura -162ºC) przechodzi w stan ciekły. Dzięki temu zmniejsza swoją objętość ok. 600 razy. W takiej postaci łatwiej i o wiele taniej można go transportować nawet na duże odległości specjalnymi cysternami lub statkami. Gaz LNG, który siecią gazową ma być przesyłany do przedsiębiorstw czy gospodarstw domowych, musi przejść proces regazyfikacji. To znaczy zmienić stan skupienia ze skroplonego na lotny.Do wszystkich tych procesów potrzebne są zaawansowane technologie i nowoczesny terminal, taki jak Terminal w Świnoujściu.
Kluczowe inwestycje: rozbudowa Terminalu LNG w Świnoujściu
Terminal ten umożliwia bezpośrednie sprowadzanie gazu z każdego miejsca na świecie – a nie tylko z tych lokalizacji, z którymi jesteśmy połączeni gazociągami. Dzięki temu Polska może dowolnie wybierać dostawców i partnerów biznesowych. Rozbudowa Terminalu LNG w Świnoujściu należy do Projektów Wspólnego Zainteresowania Unii Europejskiej (ang. Project of Common Interest). To inwestycje uznane za szczególnie ważne dla wzrostu bezpieczeństwa i stopnia dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego w Europie oraz takie, które przyczyniają się do osiągnięcia unijnych celów w zakresie energii i klimatu.
Rozbudowa jest dofinansowana z Programu Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, w ramach projektu „Rozszerzenie funkcjonalności Terminalu LNG w Świnoujściu” i będzie realizowana do końca 2023 r. przez Operatora Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A. Wartość inwestycji to 2,26 mld zł, a dofinansowanie POIiŚ to 461 mln zł.
Kiedy ruszały prace przy Terminalu w Świnoujściu, nikt nie przewidywał wybuchu wojny na Ukrainie. Jednak, jak wielokrotnie podkreślał Tomasz Stępień, Prezes Zarządu Gaz-System S.A., konfrontacja energetyczna z Rosją trwa od dawna. Możemy ją wygrać, inwestując w gazociągi, nowoczesne tłocznie, węzły przesyłowe i interkonektory (międzynarodowe połączenia między sieciami). Naszymi sprzymierzeńcami w tych planach są międzynarodowi partnerzy i Unia Europejska. Ważną częścią tego projektu jest właśnie rozbudowa Terminalu w Świnoujściu.
Już w styczniu 2022 r. rozpoczęły pracę dodatkowe dwa regazyfikatory SCV Terminalu. Umożliwiają one regazyfikację 6,2 mld m3 LNG rocznie. Pod koniec 2023 roku powstanie trzeci zbiornik i drugie nabrzeże dla statków. Moce techniczne instalacji wzrosną wówczas do 7,5 mld m3 rocznie.
Dzięki tej inwestycji będzie można zwiększyć ilość importowanego z różnych stron świata gazu ziemnego o co najmniej 2,5 mld Nm3 rocznie.
Dodatkowo zwiększy się również nominalna zdolność wysyłkowa (do 856 tys. Nm3/h) do Krajowego Systemu Przesyłowego. Rozbudowany Terminal zwiększy niezawodność i elastyczność odbioru dostaw gazu. Umożliwi także jego wysyłkę drogą morską oraz pozwoli na wysyłanie większej ilości LNG droga lądową.
Obecnie trwa rozbudowa morskiego systemu przeładunkowego Terminalu.Powstaje nabrzeże dla statków, które umożliwi cumowanie, postój, załadunek i rozładunek mniejszych zbiornikowców. Rozbudowa tej infrastruktury ma umożliwić przeładunek gazu pomiędzy tankowcami (tzw. transhipment) oraz obsługę mniejszych jednostek.Rozbudowywany jest również lądowy system załadunkowy oraz trzeci zbiornik LNG. A wszystko to oznacza, że wkrótce przez Terminal w Świnoujściu wpłynie do Polski blisko połowa potrzebnego nam gazu.
Kluczowe inwestycje: korytarz gazowy Północ-Południe
Elementy korytarza gazowego Północ-Południe to kolejna z kluczowych inwestycji energetycznych wspieranych przez Fundusze Europejskie. Korytarz ten łączy Terminal LNG wŚwinoujściu oraz Gazociąg Bałtycki (Baltic Pipe) – przez południową Polskę, Czechy, Słowację i Węgry – z terminalem Adria LNG w Chorwacji. Korytarz tworzą nie tylko polskie gazociągi, ale też dwustronne międzysystemowe połączenia gazowe, np. słowacko-węgierskie.
Korzyści z realizacji tej inwestycji:
- zacieśnienie współpracy pomiędzy regionalnymi rynkami gazu;
- zwiększenie bezpieczeństwa dostaw;
- umożliwienie Europie Wschodniej dostępu do nowych źródeł dostaw (Norwegia);
- realizowanie wspólnych, regionalnych projektów infrastrukturalnych;
- ujednolicenie zasad obowiązujących na rynkach;
- wypracowanie regionalnych procedur prewencyjnych i awaryjnych potrzebnych w sytuacjach kryzysowych.
Inwestycje już zakończone i dofinansowane ze środków Programu Infrastruktura i Środowisko po polskiej stronie, to między innymi ok. 167 km gazociągu Lwówek-Odolanów oraz ok. 168 km gazociągu Pogórska Wola-Tworzeń. Gotowe też jest ok. 130 km gazociągu łączącego Zdzieszowice i Wrocław.
Plany na przyszłość: REPowerEU
Plan REPowerEU jest odpowiedzią Komisji Europejskiej na zakłócenia na światowym rynku energii spowodowane inwazją Rosji na Ukrainę, ale też na kryzys klimatyczny, który coraz bardziej daje nam się we znaki. Wszystko to sprawia, że potrzebne jest przyspieszenie przechodzenia na czystą energię oraz uniezależnienie się energetyczne Europy od Rosji i paliw kopalnych.Eurobarometr Flash (badanie przeprowadzone w 27 państwach członkowskich, w dniach 13-20 kwietnia 2022 r.) wykazał, że 85 proc. Europejczyków popiera jak najszybsze zmniejszenie zależności Unii od rosyjskiego gazu i ropy naftowej. A razem możemy po prostu zrobić to szybciej. Jak? O tym poniżej.
Najważniejsze założenia REPowerEU:
- oszczędzanie energii,
- produkcja energii ekologicznej,
- dywersyfikacja dostaw energii.
Oszczędzanie
Mówiąc o oszczędzaniu, twórcy Planu podkreślają znaczenie naszych codziennych nawyków. Zmiana stylu życia czy przyzwyczajeń nie jest łatwa, ale jest konieczna. Dzięki niej każdy z nas może przyczynić się do znaczącego zmniejszenia ilości zużywanej energii. Co możemy zrobić? Na przykład:
- obniżyć temperaturę w ogrzewanym pomieszczeniu,
- bardziej ekonomicznie jeździć samochodem,
- częściej korzystać z transportu publicznego, rowerów czy więcej chodzić pieszo;
- rozsądnie korzystać z urządzeń gospodarstwa domowego i klimatyzacji;
- pamiętać o wyłączaniu zbędnego oświetlenia.
To wszystko bardzo szybko przyniesie nam samym wymierne oszczędności. A w skali makro i w dłuższej perspektywie te korzyści będą gigantyczne.
Produkcja ekologicznej energii
Komisja Europejska stawia na inwestycje w zintegrowaną i przystosowaną sieć infrastruktury gazowej i elektroenergetycznej. Podnosi też europejski cel w zakresie odnawialnych źródeł energii r. z 40 do 45 proc. (do 2030 r.). Plan zakłada również przyspieszenie wykorzystania wodoru. To cele na przyszłość. Natomiast wiele można zrobić już teraz, dlatego zaplanowano:
- wspólne zakupy gazu, LNG i wodoru za pośrednictwem unijnej platformy energetycznej – dla wszystkich chętnych państw członkowskich oraz dla Ukrainy, Mołdawii, Gruzji i Bałkanów Zachodnich;
- nowe partnerstwa energetyczne z wiarygodnymi dostawcami;
- szybkie uruchomienie projektów związanych z energią słoneczną i wiatrową, które w połączeniu z zastosowaniem wodoru pozwolą zaoszczędzić 50 mld m³ importowanego gazu;
- zwiększenie produkcji biometanu (ma zaoszczędzić 17 mld m³ importowanego gazu);
- zatwierdzenie pierwszych ogólnounijnych projektów w zakresie wykorzystania wodoru;
- napełnienie magazynów gazu do 80 proc. pojemności – do 1 listopada 2022 r.
Dywersyfikacja energii
Wraz z partnerami międzynarodowymi Unia Europejska intensywnie szuka alternatywnych źródeł dostaw energii. Działania te przewidują:
- zwiększenie dostaw skroplonego gazu ziemnego (LNG) ze Stanów Zjednoczonych i Kanady oraz gazu gazociągowego i gazu LNG z Norwegii;
- zacieśnienie współpracy z Azerbejdżanem – zwłaszcza w zakresie południowego korytarza gazowego;
- porozumienia polityczne z dostawcami gazu, takimi jak Egipt i Izrael, w sprawie zwiększenia dostaw LNG.
Plany na przyszłość: Program FEnIKS
Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) będzie źródłem finansowania kolejnych przedsięwzięć, które mają zapewnić nam bezpieczeństwo energetyczne. To kompleksowe podejście, które zakłada z jednej strony inwestycje w odnawialne źródła energii oraz infrastrukturę do jej dystrybucji, a z drugiej – stworzenie warunków do oszczędzania energii i ciepła (podniesienie tzw. efektywności energetycznej) w mieszkaniach, budynkach użyteczności publicznej i przedsiębiorstwach.
Korzyści z inwestycji w infrastrukturę energetyczną:
- poprawa jakości i bezpieczeństwa funkcjonowania sieci elektroenergetycznych;
- zwiększenie niezawodności dostaw energii;
- rozwój inteligentnych sieci gazowych i wzrost ich znaczenia w nowoczesnym, zielonym systemie energetycznym;
- możliwość wprowadzenia do systemu gazów odnawialnych i niskoemisyjnych (wodór, biometan, gaz syntezowy), co daje ogromną szansę na zróżnicowanie dostaw energii i zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego z poszanowaniem środowiska;
- w dłuższej perspektywie zastąpienie instalacji zasilanych obecnie stałymi paliwami kopalnymi, nowymi – zasilanymi paliwami gazowymi.
I choć może nie jest łatwo zrozumieć szczegółowe opisy inwestycji bez fachowej wiedzy, to korzyści z nich odczujemy wszyscy. Bo wszystkie te działania mają nam w niedalekiej przyszłości zapewnić nieprzerwane dostawy energii i ciepła – tańszych, bo coraz częściej pochodzących z odnawialnych źródeł.