Dostępność polskich uczelni zwiększa się z roku na rok. Część z nich wprowadziła już zmiany dla osób ze szczególnymi potrzebami, ale wiele w tej kwestii można jeszcze zrobić. Dzięki wsparciu z Funduszy Europejskich uczelnie będą mogły zwiększyć swoją dostępność.
Fundusze Europejskie pomagają realizować zasady Unii Europejskiej. Choć w perspektywie finansowej 2021-2027 rozszerzono katalog zasad horyzontalnych, to zasada równości szans i niedyskryminacji pozostała niezmieniona. Zgodnie z nią edukacja powinna być dostępna dla każdego.
Działania uczelni na rzecz dostępności pozwalają studentkom i studentom ze szczególnymi potrzebami nie tylko zdobyć wykształcenie i pracę, ale także realizować pasje. Dostępne uczelnie zapewniają wszystkim równe szanse edukacji na wysokim poziomie.
Fot. Fizkes – Adobe Stock
Uczelnia dostępna – czyli jaka?
Dostępność musi być standardem, aby wszyscy studenci mogli na równi korzystać ze swoich praw. I choć często myślimy o dostępności w kontekście barier architektonicznych, to ma ona o wiele szersze znaczenie. Obejmuje także m.in.:
- dostosowanie stron www i aplikacji do wymogów WCAG 2.1. AA., czyli zasad tworzenia dostępnych treści cyfrowych oraz dodanie deklaracji dostępności na stronach internetowych (dostępność cyfrowa);
- udostępnianie informacji w postaci pliku odczytywalnego maszynowo, tekstu łatwego do czytania (ETR) i nagrania w polskim języku migowym (dostępność informacyjno-komunikacyjna);
- zmiany świadomościowe kadry dydaktycznej i otoczenia studentów i studentek.
Kwestie te reguluje Ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (tzw. Ustawa o dostępności).
Niestety szacuje się, że około ¼ osób ze szczególnymi potrzebami może mieć utrudniony dostęp do korzystania ze szkolnictwa wyższego w Polsce. Główne problemy dotyczą nie tylko barier architektonicznych, ale przede wszystkim organizacyjnych i mentalnych. Bariery wynikają z niedostosowanej infrastruktury, braku odpowiednich pomocy dydaktycznych czy nawet wiedzy na temat różnych rodzajów niepełnosprawności.
Fot. Diflope – Adobe Stock
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny — wzór do naśladowania
Część uczelni rozpoczęła już działania, by znieść bariery w dostępności. W latach 2014-2020 ponad 200 polskich uczelni skorzystało ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego na znoszenie barier w dostępie do kształcenia na poziome wyższym.
Przykładem jest Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny (ZUT). Uczelnia, dzięki wsparciu Funduszy Europejskich w ramach Programu Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), zrealizowała kilka projektów na rzecz dostępności, m.in.:
- „Niwelowanie barier w dostępie do edukacji – dostosowani bez zarZUTów” (dofinansowanie: 4,3 mln zł);
- „Akademia Kształtowania Przestrzeni Dostępnej” (dofinansowanie: 2,3 mln zł);
- „Uniwersyteckie Centrum Wiedzy o Dostępności w Szczecinie”, w którym ZUT był partnerem Uniwersytetu Szczecińskiego (dofinansowanie: 5,7 mln zł).
Uczelnia zaczęła likwidować bariery edukacyjne w 2020 roku. Wówczas utworzono Biuro wsparcia Osób z Niepełnosprawnością (BON). Od tego czasu studenci i studentki z niepełnosprawnościami mogą liczyć na wsparcie biura na każdym etapie kształcenia i prowadzenia badań naukowych. Kandydaci i kandydatki korzystają z dostępnego systemu rekrutacji. Uczelnia dysponuje również przenośnymi pętlami indukcyjnymi i systemami, które wzmacniają dźwięk. Wszystko to z myślą o potrzebach studentów z dysfunkcjami słuchu. Od 2021 roku działa Zespół ds. dostępności do edukacji dla osób z niepełnosprawnością. Pracują w nim przedstawiciele kadry akademickiej wszystkich wydziałów i pracownicy administracji.
Ponadto kadra uczelni uczestniczy w specjalistycznych szkoleniach, które dotyczą:
- standardów dostępności cyfrowej,
- podstaw polskiego języka migowego,
- wspierania osób z niepełnosprawnością wzroku i słuchu,
- wspierania osób z dysfunkcjami psychicznymi i poznawczymi.
Uczelnia poprawia również swoją dostępność cyfrową i architektoniczną.
Utworzyła też Symulatorium Dostępności. To międzywydziałowe laboratorium dysponuje specjalistycznym sprzętem, który pozwala poznać ograniczenia wynikające z niepełnosprawności lub innych szczególnych potrzeb. Symulatorium wyposażone jest m.in. w kule ortopedyczne, podpórki rehabilitacyjne, wózki inwalidzkie czy laski dla osób niewidzących i niedowidzących. Symulator poruszania się na wózku inwalidzkim i wielofunkcyjny symulator wirtualnej rzeczywistości pozwalają doświadczyć różnych rodzajów niepełnosprawności. Doświadczenie to uczy empatii i wskazuje obszary, które wymagają poprawy. Możliwość postawienia się w sytuacji osoby z niepełnosprawnością zmienia obraz naszej rzeczywistości. Pozwala też dostrzec bariery, na które zazwyczaj nie zwracamy uwagi.
Konkurs „Uczelnie coraz bardziej dostępne”
Dzięki środkom unijnym uczelnie mogą stale podnosić poziom dostępności świadczonych usług. Obecnie Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) prowadzi nabór wniosków w konkursie „Uczelnie coraz bardziej dostępne”. Konkurs realizowany jest w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 (FERS). Wnioski mogą składać uczelnie, które już wcześniej zainicjowały proces wdrażania dostępności dzięki dofinansowaniu z programu Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER). Dodatkowe środki zapewnią uczelniom dalszy rozwój w tym obszarze. Termin składania wniosków upływa 28 czerwca 2024 r.
Środki będą mogły zostać przeznaczone na:
- rozwijanie w strukturze uczelni jednostki do spraw dostępności (np. Biura ds. Osób z Niepełnosprawnościami);
- zapewnienie dostępności architektonicznej, informacyjno-komunikacyjnej (np. czytelne oznaczenia, zapewnienie usługi tłumacza języka migowego) oraz cyfrowej (np. dostępne strony i aplikacje mobilne);
- rozwój technologii wspierających (np. zakup sprzętu wspomagającego, programy udźwiękawiające i powiększające w czytelniach lub bibliotekach, montaż pętli indukcyjnych);
- opracowanie i wdrożenie procedur na uczelni gwarantujących zapewnienie dostępności;
- zapewnienie dostępności usług wspierających edukację, badania naukowe i rekrutację na studia (np. dostępność materiałów dydaktycznych, rekrutacji, usług asystenckich, szczególnych usług wsparcia dla osób ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, zapewnienie wsparcia psychologicznego);
- działania podnoszące świadomość na temat niepełnosprawności wśród kadry uczelni.
Budżet konkursu wynosi 400 mln zł. Maksymalna wartość dofinansowania w ramach projektu to 8 milionów złotych.
Więcej o warunkach konkursu można przeczytać na stronie NCBiR
Fundusze Europejskie pomagają także uczelniom mniej zaawansowanym w obszarze dostępności, które dopiero zaczynają wprowadzać dostępne rozwiązania.
Dlatego warto na bieżąco śledzić ogłaszane nabory na stronie www.funduszeeuropejskie.gov.pl