Definicja rewitalizacji
Pojęcie rewitalizacja w ostatnich latach było bardzo powszechnie używane, niekiedy wręcz nadużywane. Jednak dopiero po usankcjonowaniu tego pojęcia w polskim prawie nadano mu odpowiednią definicję. Kluczowa z tego punktu widzenia jest ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, która porządkuje kompleksowo zagadnienia związane z rewitalizacją, a także pozwala na wprowadzenie do polskiego porządku prawnego i ugruntowanie rewitalizacji jako ważnego elementu procesu rozwoju lokalnego.
"Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji."
Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (w tym także kulturowych) i jest procesem wieloletnim, prowadzonym przez interesariuszy (m.in. przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, właścicieli nieruchomości, organy władzy publicznej, etc.) tego procesu, w tym przede wszystkim we współpracy z lokalną społecznością. Działania służące wspieraniu procesów rewitalizacji prowadzone są w sposób spójny: wewnętrznie (poszczególne działania pomiędzy sobą) oraz zewnętrznie (z lokalnymi politykami sektorowymi, np. transportową, energetyczną, celami i kierunkami wynikającymi z dokumentów strategicznych i planistycznych).
Podstawowym narzędziem prowadzenia rewitalizacji jest program rewitalizacji (od 2024 ustawowy gminny program rewitalizacji). Stanowi on płaszczyznę koordynacji różnorodnych działań ukierunkowanych na realizację wizji i osiągnięcie celów rewitalizacji obszaru rewitalizacji. Program rewitalizacji jest niezwykle ważnym dokumentem. Musi on sprostać wymaganiom, jakie związane są z cechami rewitalizacji, jej wielowątkowością, kompleksowością, koniecznością zaangażowania mieszkańców i wielu innych podmiotów, skoordynowaniem pracy różnych ośrodków władzy. Program rewitalizacji porządkuje działania rewitalizacyjne i nadaje całemu procesowi niezbędne ramy formalne.
Kluczem do opracowania dobrego programu jest połączenie w jednym dokumencie trzech elementów:
- wizji obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji,
- właściwie dobranych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które przyczyniają się do realizacji wizji,
- źródeł finansowania całego procesu.
Właściwie opracowany program rewitalizacji zapewnia szeroki udział wszystkich, których rewitalizacja dotyczy i którzy powinni w jej realizacji uczestniczyć, a właściwie dla jej kompleksowości ich zaangażowanie jest nieodzowne. Chodzi tu w szczególności o mieszkańców obszaru rewitalizacji, osoby i instytucje dysponujące tam nieruchomościami, miejscowych przedsiębiorców oraz wszystkie osoby i organizacje, które prowadzą, lub dopiero planują prowadzić działalność gospodarczą lub społeczną na obszarze rewitalizacji.
Program rewitalizacji – krok po kroku
Zapoznaj się z materiałem informacyjno-poradnikowym „Program rewitalizacji – krok po kroku”. Materiał został zaplanowany w taki sposób, aby poglądowo przeprowadzić czytelnika przez cały proces programowania rewitalizacji tj. od momentu podjęcia decyzji o przystąpieniu do opracowywania programu rewitalizacji, poprzez jego przygotowanie, wdrażanie, aż po monitorowanie i ocenę.
Podstawą opracowania wszystkich wątków tematycznych opracowania są obowiązujące w latach 2015-2023 normy w tym zakresie tj. ustawa o rewitalizacji oraz Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020. Na lata 2021-2027 zostały opracowane „Zasady realizacji instrumentów terytorialnych w Polsce w perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027” (PDF 837 KB), które wskazują że podstawą ubiegania się o środki unijne w perspektywie finansowej 2021-2027 jest ustawowy gminny program rewitalizacji.
Zaprezentowany materiał opisuje możliwie szczegółowo niezbędne elementy poszczególnych etapów programowania całego procesu na podstawie istniejących już dokumentów i doświadczeń, które uznano za najskuteczniejsze. Przyjęta formuła pracy nad poszczególnymi częściami opracowania wymaga niekiedy skrótowego i uproszczonego przekazu, dlatego należy pamiętać, że najistotniejszym punktem odniesienia w pracach nad programami rewitalizacji jest obecnie ustawa o rewitalizacji.
Prezentowany materiał, stawiając wymóg oparcia się na przepisach prawa jako podstawy do prowadzenia dojrzałej rewitalizacji, pogłębia tę tematykę poprzez obserwacje i korzystanie z doświadczeń samorządów zaangażowanych w odnowę obszarów zdegradowanych i lekturę dostępnych publikacji nt. rewitalizacji. Przedstawione w prezentacjach przykłady, powinny być inspirującą podpowiedzią w jaki sposób należy przygotować się do podejmowania wieloaspektowych inicjatyw. Warto jednak pamiętać, że warunkiem skutecznego działania jest uwzględnienie potencjału danego miejsca oraz inicjatywności i zaangażowania jego mieszkańców, a także ukierunkowanie na trwałość i kontynuację procesów rewitalizacyjnych. To w gestii samorządów pozostaje ustanowienie zasad prowadzenia procesu rewitalizacji adekwatnie do swoich potrzeb. Niemniej jednak dzielenie się przemyśleniami i ideami daje pogląd innym samorządom na społeczną i infrastrukturalną odnowę miast i działania podnoszące ich innowacyjność oraz konkurencyjność.
Pod poszczególnymi częściami schematu umieszczono omówienie, które można wywołać poprzez kliknięcie myszką.
