Chorzów

Chorzów dla młodych

Chorzów to ponad 100-tysięczne miasto leżące w sercu Górnego Śląska o przemysłowej przeszłości. Powstające na przestrzeni wieków huty, kopalnie i zakłady chemiczne określiły krajobraz miasta. Lata 50. i 60. ubiegłego wieku także znacząco wpłynęły na jego wizerunek. Z jednej strony mamy przykład udanej rewitalizacji terenów poprzemysłowych: hałd, odpadów pogórniczych, biedaszybów, zapadlisk, bagien i wysypiska, które przekształcono w Park Śląski. Obecnie stanowi on jeden z największych parków miejskich w Europie, nazywany zielonymi płucami regionu, jest także kulturalnym centrum konurbacji górnośląskiej. Z drugiej strony chorzowski Rynek poprzez przecięcie go estakadą – drogą szybkiego ruchu, zatracił swój pierwotny charakter serca miasta. Z biegiem lat stał się przestrzenią pustą, bez wyrazu i charakteru, źle odbieraną przez mieszkańców i przyjezdnych. Dodatkowo zmiany w polskiej gospodarce, zwłaszcza te z lat 80. i 90. ubiegłego wieku i kryzys górnictwa, doprowadziły w Chorzowie do powstania wielu negatywnych zjawisk społecznych. Skumulowały się one zwłaszcza w centralnej części miasta.

Szansą na zmiany w Chorzowie jest rewitalizacja. Flagowym projektem jest nowe zagospodarowanie chorzowskiego Rynku, dzięki czemu przywrócona zostanie jego przestrzeń mieszkańcom, która wraz z przyległymi ulicami stanie się prawdziwym centrum miasta. Zaś narzędziem, które ma doprowadzić do ożywienia chorzowskiego Rynku oraz pomóc w rozwiązywaniu problemów społecznych jest projekt pn. „CUMA – Projekt Centrum Usług Szkoleniowych i Aktywizacji Zawodowej dla Młodzieży w Chorzowie wspierającego ożywienie gospodarcze i społeczne zrewitalizowanego Rynku i jego otoczenia”.

Projekt zakładał przygotowanie warunków do utworzenia w mieście Centrum Usług Szkoleniowych i Aktywizacji Zawodowej dla Młodzieży (CUMA). CUMA to miejsce spotkań, w którym młodzież zagrożona wykluczeniem społecznym ma podnosić swoje kompetencje społeczne i zawodowe, a także rozwijać swoje pasje i zainteresowania. Dodatkowym efektem jest stworzenie płaszczyzny porozumienia MŁODZI – SENIORZY poprzez zbudowanie nowych relacji dzięki wspólnym przedsięwzięciom oraz przywrócenie charakteru i funkcji Rynku jako przestrzeni integrującej mieszkańców Chorzowa, gdzie docelowo w lokalu pod estakadą górującą nad chorzowskim Rynkiem ma mieścić się siedziba CUMY. Wypracowany model funkcjonowania CUMY ma stanowić bazę, którą miasto będzie wykorzystywać w tworzeniu podobnych miejsc aktywności lokalnej w innych dzielnicach. Może stanowić także inspirację dla innych miast.

Zdjęcia zmian chorzowskiego Rynku (tymczasowe zagospodarowanie Rynku w 2017 r. oraz rozpoczęcie remontu)

Film pokazujący aktualny chorzowski Rynek

Przygotowania do uruchomienia CUMY

Uruchomienie CUMY poprzedziło konsultacje społeczne wraz z badaniami opinii publicznej na temat projektu zwieńczone konkursem na logo CUMY oraz adaptacja pustostanu przy ul. Wolności 3 na tymczasową siedzibę Centrum. Następnie zrekrutowano i przeszkolono kadrę pedagogiczną CUMY, a wreszcie wybrano pilotażową grupę młodzieży do objęcia wsparciem.

Partycypacja społeczna

Szeroko zakrojone działania partycypacyjne miały przygotować mieszkańców do procesu rewitalizacji, wskazać rolę i potrzeby młodych ludzi w tym procesie oraz uzyskać wsparcie dla projektu CUMA. W tym celu przeprowadzono:

• spotkania z chorzowską młodzieżą – m.in. warsztaty i spotkania w szkołach służące diagnozie potrzeb i potencjału młodzieży w zakresie ich aktywizacji edukacyjnej, zawodowej oraz społecznej;
• badanie ankietowe mieszkańców dotyczące opinii na temat młodych chorzowian oraz roli osób dorosłych w tworzeniu CUMY;
• spotkania warsztatowe z organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorcami w celu uzyskania wsparcia dla projektu CUMA;
• pikniki dzielnicowe dedykowane chorzowskiej młodzieży pn. „Zawód, który stał się pasją, pasja, która przerodziła się w zawód”. Celem pikników było przedstawienie możliwości przekształcenia swoich zainteresowań i pasji w zawód, stworzenie dogodnych warunków integracji społeczności lokalnej przy jednoczesnym przybliżeniu idei projektu i jego promocji;
• organizacja imprez i happeningów na Rynku lub pod pomnikiem Hrabiego Redena – imprezy służyły aktywizacji mieszkańców, miały budować poczucie wspólnoty w oparciu o tożsamość miejsca,  pokazać Rynek jako przestrzeń zachęcającą do spędzania czasu i otwartej dla mieszkańców – co było szczególne ważne podczas trwającego remontu Rynku.

W 2016 roku na etapie koncepcji projektu, miasto ogłosiło konkurs wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych na stworzenie logo CUMY. W odpowiedzi wpłynęło 12 prac, a internauci wybrali jedną z nich – logo zaprojektowane przez uczenia Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. Nikoli Tesli w Chorzowie. Nazwa „CUMA” jest odwołaniem do liny cumowniczej czyli cumy. Lina ta służy do cumowania, czyli mocowania jednostki pływającej do nabrzeża. Cuma przyciąga, zatrzymuje, powoduje że coś jest stałe i pewne – i takie właśnie ma być Centrum – stałym miejscem rozwoju młodych na mapie Chorzowa. Nazwa i marynistyczna kolorystyka logo stały się podstawą wszystkich działań promocyjno-informacyjnych projektu oraz bazą do stworzenia wizualnej sfery projektu, w tym wystroju lokalu. 

Materiały do pobrania:

Materiały z konsultacji społecznych i badania opinii mieszkańców nt. CUMY (Raport końcowy, Diagnoza młodzieży, Scenariusze zogniskowanych wywiadów grupowych, Ankiety, Sprawozdanie końcowe z konsultacji, Raport z pikników) (ZIP 14 MB)

Zdjęcia z pikników dzielnicowych

Adaptacja lokalu przy ul. Wolności 3 na cele CUMY

CUMA znalazła swoją tymczasową siedzibę w pustostanie po lokalu usługowym przy ul. Wolności 3. Docelowo jednak siedziba CUMY mieścić ma się w jednym z nowopowstałych pawilonów pod estakadą na chorzowskim Rynku. CUMA ma stać się wizytówką miejsca, ma je ożywiać i pomagać integrować mieszkańców – a przed rozpoczęciem prac budowlanych i w czasie remontu Rynku miała pokazywać Rynek i okolicę jako przestrzeń zachęcającą do spędzania czasu i otwartej dla mieszkańców.

Tymczasem w 2017 roku konieczna była adaptacja pustostanu po byłym sklepie ze sprzętem AGD na nowe cele. Prace przebiegały dwuetapowo i od samego początku aktywnie włączały przyszłych jej użytkowników w działania. W pierwszym etapie odbyły się konsultacje w formie spotkania młodzieży – użytkowników CUMY z mieszkańcami budynku przy ul. Wolności 3 w celu uzgodnień i wspólnych działań związanych z adaptacją lokalu na działalność CUMY. Następnie sporządzono inwentaryzację lokalu i przygotowano koncepcję prac remontowych. W ramach drugiego etapu przystąpiono do adaptacji lokalu. Część prac remontowych realizowała młodzież z Grupy Pilotażowej CUMY, m.in. sprzątanie lokalu oraz usuwanie tapet ze ścian – czyli te prace, które nie wymagają specjalistycznego przygotowania technicznego. Swoje zaangażowanie wykazali również uczniowie z Zespołu Szkół Budowlanych z Chorzowa, którzy pod nadzorem nauczyciela zawodu sporządzili inwentaryzację lokalu i remont pomieszczeń gospodarczych. W prace sprzątające i porządkujące włączyli się również mieszkańcy, którzy w ramach programu miejskiego „Praca za czynsz” usunęli stare sprzęty i meble z piwnicy przynależnej do lokalu oraz piwnicznych korytarzy. Etap adaptacji kończyło wyposażenie lokalu zgodne z wolą przyszłych użytkowników CUMY, m.in. gra piłkarzyki, stół to tenisa, wygodne siedziska typu pufa, kanapy do siedzenia, aneks kuchenny. Lokal został przygotowany w taki sposób aby była możliwość mobilnej aranżacji w zależności od potrzeb związanych z realizowanymi zadaniami. W 2019 r. odświeżono lokal, prace przeprowadzono wspólnie z młodymi uczestnikami CUMY.

Materiały do pobrania:

Adaptacja lokalu: Program Funkcjonalno-Użytkowy i Zestaw wytycznych (ZIP 1 MB)

Zdjęcia z prac remontowych i obecny wystrój lokalu

 Kadra pedagogiczna CUMY  

Kolejnym kluczowym elementem projektu był wybór i przeszkolenie Kadry CUMY, czyli Opiekunów młodych chorzowian z Grupy Pilotażowej. Ostatecznie działania realizowało czterech Opiekunów. Mieli oni stały kontakt z młodzieżą z Grupy Pilotażowej. Opiekunowie – z racji swego zawodu i doświadczenia – stanowili wsparcie i byli mentorami młodzieży z Grupy Pilotażowej. Opiekunowie świadczyli usługi na rzecz CUMY w zamian za sfinansowanie studiów podyplomowych w dziedzinie zbieżnej z rewitalizacją. Mimo że ich rola wynikająca stricte z projektu zakończyła się w momencie doprowadzenia młodzieży z Grupy Pilotażowej do uzyskania kwalifikacji zawodowych, to stanowią oni potencjał Miasta w zakresie wszelkich działań skierowanych na młodzież zagrożoną wykluczeniem społeczno-zawodowym.

Program funkcjonowania CUMY

Pilotażowa grupa młodzieży biorąca udział w działaniach CUMY

Grupę docelową działań CUMY stanowią młodzi mieszkańcy obszaru rewitalizacji Chorzowa (w wieku 16-25 lat), niezaopiekowani w wystarczającym stopniu, mający trudności w szkole i problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie, pochodzący niekoniecznie z rodzin niewydolnych wychowawczo, ale nie zawsze mogących liczyć na wsparcie i pomoc swoich najbliższych.

Przystępując do tworzenia Grupy Pilotażowej, Miasto przeprowadziło rekrutację wśród chorzowskiej młodzieży. Opracowano regulamin rekrutacyjny 10-osobowej Grupy Pilotażowej CUMY, uwzględniający m.in. deficyty społeczne i zawodowe młodzieży (brak wykształcenia, piecza zastępcza, korzystanie z pomocy OPS oraz fakt zamieszkiwania na obszarze rewitalizacji Centrum). Konsultowano się również z instytucjami posiadającymi wiedzę i doświadczenie w pracy z trudną młodzieżą. W efekcie w ramach rekrutacji swój udział zgłosiły 22 osoby, z których ostatecznie zakwalifikowało się 12 uczestników w wieku 16-18 lat. Dla wybranych 12 osób sporządzono Indywidualny Plan Pracy/Pomocy/Oddziaływań w oparciu o diagnozę osobopoznawczą oraz środowiskową. Wszyscy uczestnicy Grupy Pilotażowej mieli możliwość wzięcia udziału we wszystkich zajęciach prowadzonych w ramach projektu CUMA. Niemniej w trakcie realizacji projektu część młodych osób zrezygnowała z udziału w Grupie Pilotażowej, w związku z czym rekrutacja miała charakter ciągły. Rezygnacja uczestników w trakcie trwania projektu jest naturalnym zjawiskiem, zwłaszcza wśród młodych osób, którym poczucie odpowiedzialności i zobowiązania jest bardzo często obce. Należy mieć to na uwadze przystępując do pracy z młodzieżą.

Wsparcie Grupy Pilotażowej w zakresie podniesienia kompetencji społecznych i zawodowych

Program skierowany do młodzieży nakierowany był na aktywizację zawodową i podniesienie kompetencji na rynku pracy. Młodzież otrzymała cały wachlarz wsparcia przygotowujący ją do aktywnej postawy na rynku pracy. Działania obejmowały:

• warsztaty rozwoju osobistego – m.in. akcja "Cała naprzód!” obejmująca szkolenia z zakresu radzenia sobie z agresją, określenia roli kreatywności w życiu, wykorzystanie umiejętności twórczego myślenia i działania, wzmacniania poczucia własnej wartości, rozpoznawania własnych potrzeb i celów oraz rozwijania zdolności konstruowania realistycznych planów  i dążenia do nich, zmotywowania  do autorefleksji na temat możliwości intelektualnych oraz zdolności w kontekście predyspozycji zawodowych;
• diagnozę predyspozycji zawodowych, kwalifikacji i oczekiwań względem wykonywanego w przyszłości zawodu – profesjonalne testy zostały przeprowadzone dzięki współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy;
• przygotowanie do pierwszej rozmowy rekrutacyjnej oraz nabycia umiejętności skutecznej autoprezentacji, w tym tworzenia CV.
• wizyty w chorzowskich firmach (IZOBLOK S.A., gabinet weterynaryjny, Tramwaje Śląskie S.A., Straż Miejska)  – podczas których młodzież miała okazję do zapoznania się ze specyfiką danego zawodu, warunkami pracy i płacy oraz zadawania nurtujących ich pytań związanych z daną profesją.

Zwieńczeniem całej „ścieżki” Grupy Pilotażowej dostępnej w CUMIE, było sfinansowanie chętnym i zadecydowanym osobom profesjonalnych kursów zawodowych wraz z 80-cio godzinną praktyczną nauką zawodu. Na praktyki zdecydowało się 5 osób z Grupy Pilotażowej, które zgodnie z przeprowadzoną diagnozą oraz własnymi zainteresowaniami podjęły kursy zawodowe na kierunkach: fryzjer, stylizacja paznokci, kosmetyczka oraz kurs komputerowy ECDL. Ostatecznie 4 osoby zakończyły kurs egzaminem państwowym dającym prawo wykonywania danego zawodu.

Istotnym elementem wsparcia młodzieży była także integracja międzypokoleniowa i tworzenie płaszczyzny porozumienia MŁODZI – SENIORZY. Dlatego też obok działań związanych z aktywizacją zawodową równolegle organizowano przedsięwzięcia w zakresie podniesienia kompetencji społecznych, w tym aktywnego spędzania czasu wolnego, współpracy z innymi ludźmi i dostrzegania potrzeb osób starszych. W tym celu zorganizowano warsztaty dotyczące empatii, których elementem była wizyta młodzieży w Domu Spokojnej Starości „Nadzieja”. Organizowano także wspólne wyjścia do kina, Chorzowskiego Centrum Kultury, Parku Rozrywki "Legendia", czy wyjazd integracyjny młodzieży i seniorów.

Materiały do pobrania:

Prezentacja „CUMA Modelowe działanie” (PDF 11 MB)

Zdjęcia z wizyt w chorzowskich firmach

Kawiarenka Obywatelska "CUMA CAFE” 

Naturalnym efektem rozwoju CUMY był pomysł utworzenia Kawiarenki Obywatelskiej „CUMA CAFE”. Dzięki Kawiarence możliwe jest rozszerzenie formuły CUMY o zadania dedykowane również pozostałym mieszkańcom obszaru rewitalizacji. „CUMA CAFE” to miejsce otwarte dla każdego, o odpowiednim zapleczu kadrowym będącym w stanie merytorycznie „pociągnąć” za sobą i młodzież i seniorów. Zadania kawiarenki są przede wszystkim ukierunkowane na młodzież i ich integrację z seniorami. Kawiarenka działa od jesieni 2018 r., a w jej ramach:

• uruchomiono i prowadzono Klub Międzypokoleniowy „Przy Rynku”;
• zorganizowano imprezy integracyjne m.in. międzypokoleniowe warsztaty kulinarne, wyjazdy integracyjne, grę miejską „Śladami założycieli Miasta Chorzów”, turnieje: piłkarzyki i tenis stołowy;
• zorganizowano zajęcia wyrównawcze dla młodzieży (j. polski, fizyka, chemia, matematyka, angielski niemiecki);
• przeprowadzono warsztaty pobudzające kreatywność dla młodzieży (m.in. Autoprezentacja kluczem do sukcesu, warsztaty „Team building”, warsztaty rozwoju osobistego „Zaplanuj swoją przyszłość zawodową”, warsztaty „Formy aktywności społeczno-gospodarczej”, „Od pomysłu do realizacji”; „Pozyskiwanie funduszy na rozwój działalności gospodarczej”)
• uruchomiono indywidualne poradnictwo zawodowe dla młodzieży;
• przeprowadzono Biznes Lunche dla przedsiębiorców mające na celu planowanie wspólnych inicjatyw gospodarczych oraz seminaria m.in. z zakresu źródeł dofinansowania na rozwój działalności gospodarczej czy motywacji i budowania relacji z pracownikami;
• przeprowadzono warsztaty i szkolenia dla NGO.

Uruchomienie Kawiarenki Obywatelskiej „CUMA CAFE” było bardzo trafnym posunięciem. To właśnie fakt stworzenia takiej przestrzeni w mieście przyciągnął pozostałych młodych, którzy – mimo, iż nie tworzyli Grupy Pilotażowej CUMY – stali się stałymi uczestnikami projektu. Zajęcia wyrównawcze, korepetycje, warsztaty, pogadanki, a wreszcie bezpośrednie kontakty z chorzowskimi seniorami sprawiły, że młodzież – przede wszystkim ta pozbawiona właściwych wzorców rodzinnych, niezaopiekowana i pozostawiona sama sobie – odnalazła swoje miejsce w Chorzowie. Istotne znaczenie miał również fakt, że w lokalu młodzież mogła realizować swoje pasje i zainteresowania (taniec, śpiew, malowanie, grafika itd.) wykorzystując możliwość mobilnej aranżacji lokalu. Kawiarenka stała się także miejscem spotkań dla pozostałych mieszkańców Chorzowa – to tu odbywały się nieformalne spotkania chorzowianek, które zaowocowały zorganizowaniem w lutym 2019 r. konferencji pn. „Konferencja kobiet w Chorzowie” – jako oddolnej inicjatywy społecznej. Konferencja została zorganizowana wyłącznie z pozyskanych środków pochodzących od partnerów zewnętrznych (firmy, fundacje, stowarzyszenia).

Obsługę kawiarenki obywatelskiej „CUMA CAFE” zapewniają lokalne organizacje pozarządowe w odpowiedzi na ogłaszane przez miasto otwarte konkursy ofert. Zadanie to z powodzeniem realizowała m.in. Fundacja Edukacji Przedsiębiorczej z Chorzowa. 

Materiały do pobrania:

Konkurs ofert na kompleksową obsługę Kawiarenki Obywatelskiej „CUMA CAFE” jako miejsca i formy dialogu i aktywności lokalnej (ZIP 18 MB)

Wyniki badania ankietowego wśród uczestników „CUMA CAFE” po pierwszym półroczu jej funkcjonowania (ZIP 18 MB)

Zdjęcia z działalności KO 

Podstawą działań rewitalizacyjnych w Chorzowie jest Lokalny Program Rewitalizacji Chorzowa 2023  (przyjęty Uchwałą nr XXXVII/679/17 Rady Miasta Chorzów z dnia 25 maja 2017 r.).Więcej informacji o działalności chorzowskiej CUMY znajduje się na stronie: http://cuma.chorzow.eu/

Modelowa Rewitalizacja Miast w Chorzowie - film

Obejrzyj film i zainspiruj się do działania. W Chorzowie, dzięki udzielonej dotacji ze środków POPT 2014-2020, utworzono Centrum Usług Szkoleniowych i Aktywizacji dla Młodzieży „CUMA”.